سید اسماعیل روندی
ترجمه : بایزید درویش پور – ارومیه
مسئله‌ای که در آن، جای هیچ گونه شک و تردیدی نیست این است که مهارت پیدا کردن در فن و هنر تعامل و ارتباطات انسانی همانا معیار و میزان همه پیروزیهاست لذا پیامبر (ص)این تعامل و ارتباط میان افراد را تمامی ماهیت و حقیقت دین مبین اسلام معرفی می‌کنند آنجا که می‌فرمایند: (الدین المعاملة ) دین یعنی حسن تعامل و ارتباط با دیگران.
لذا همین فن ارتباط و تعامل بخاطر جایگاهی که در اسلام به آن داده شده است در مسائلی همچون روانشناسی و برخوردهای اجتماعی و تربیتی مورد اهمیت ویژه‌ای قرار گرفته و برای آن یکسری قواعد و تعاریف و خصوصیاتی وضع شده است که هر کس از روی صدق و راستی به آن عمل نماید در نزد اطرافیان و دوربری‌های خود آدمی محبوب و مقبول خواهد بود، لذا پیامبر «ص»اخلاق و نحوه ارتباط با دیگران را مجسمه و پیکره ایمان می‌خوانند آنجا که می‌فرمایند« اکمل المؤمنین ایماناٌ احسنهم اخلاقاٌ» « کاملترین مومنان از لحاظ ایمانی کسانی هستند که از اخلاقی نیکو و پسندیده‌ای برخوردار باشند» همچنین ابن‌حبان و بیهقی از ابوهریره با عبارت « اکمل المؤمنین ایماناٌ أحسنهم خلقاٌ و خیارکم خیارکم لنسائهم» باایمان‌ترین شما کسانی هستند که از لحاظ اخلاقی و معاشرت و رفتار با زنان نیک‌سیرت‌تر باشند، روایت کرده است همچنین ابن‌نجار از علی «رض» با عبارت « اکمل المؤمنین ایماناٌ احسنهم خلقاٌ و انما المسلم من سلم المسلمون من لسانه و یده » بهترین شما نیکوترین شما از لحاظ اخلاقی است مسلمان کسی است که دیگران از دست و زبان او در امان باشند، روایت کرده است. در جای دیگری پیامبر (ص)بسان یک روانکاو و متخصص مسائل روانشناسی می‌فرمایند: «إنکم لن‌تسعوا الناس بأموالکم فسعوهم ببسط الوجه و حسن الخلق » [شما نمی‌توانید با پول وثروت خود دل مردم را به دست بیاورید پس با خشروئی و اخلاق نیکو آنها را شیفته خود گردانید.] طبق سفارشات گهربار نبی رحمت (ص) به این نتیجه می‌رسیم که اخلاق پسندیده ونیکو یکی از فرمول‌های اساسی در تعامل - چه با خود وچه با دیگران – بشمار می‌آید. همه ما می‌دانیم که در عالم مادیات و دانش فیزیک و شیمی هر چیزی با عکس و ضد خود مولد نتیجه‌ای است اما این قانون و قاعده را نمی‌توان در عالم روحی و معنوی تطبیق داد یعنی هر انسانی در میدان تعامل و ارتباط با دیگران دارای یک خصوصیت منحصر به فرد است و معادلات این ارتباط را اندازه علاقه و محبت او به دیگران مشخص می‌کند، مثلاٌ در عالم فیزیک می‌خوانیم که مثبت در منفی مساوی با مثبت است اما در دنیای آدمیزاد تنها و تنها مثبت در مثبت نتیجه آن مثبت خواهد بود و لا غیر، پس چنانچه پیشتر ذکر شد اندازه علاقه فیمابین انسانها بستگی به نحوه ارتباط و رفتار آنها با همدیگر دارد یعنی همانگونه که ارتباط مثبت مولد کار مثبت است ارتباط منفی هم اثرات و عوارض ناشایست خود را برجای خواهد گذاشت، مصداق این گفته موارد پنجگانه زیر است:
1- شخص خودخواه و خودپرست در تعامل با دیگران نتیجه ای بجز خودپسندی نخواهد داشت.
2- مهربانی با مردم مقتضی رفتار نیک آنها ست.
3- دوستی و علاقه با خلق خدا رفتار مثبت آنها را می‌طلبد.
4- ثمره دشمنی و عداوت با خلق خدا همان دشمنی خلق با اوست.
5- از صمیم دل با مردم بخند تا آنها متقابلاً به روی تو بخندند. به همین خاطر می‌بینیم که پیامبر(ص) همیشه خوشرو و خندان بودند و بر این خصلت نیکو تأکید کرده‌اند و می‌فرمایند:
رفتارت با خوشروئی با برادر مسلمانت صدقه محسوب می‌شود. و ساختار شخصیت مثبت فرد مسلمان را می‌توان بر این کردار نیکو بنا نهاد تا در طول حیات خود منتج و مولد کار مثبت باشد و در نهایت با حس روانی و روانشناسی و شخصیت مثبت[اندیش] خود محبت خود را در دل مردم نهادینه کرده و شخصیتی مقبول و محبوب در میان مردم خواهد بود، دیل کارنگی کسی که قسمت بزرگی از عمر خود را در مسائلی همچون روانشناسی و روانکاوی سپری کرده است در هنگام مرگ می‌گوید: بر قبر من این جمله را بنویسید « اینجا مدفنگاه کسیست که دانست چگونه کسانی که از او داناترند را دور و بر خود جمع کند» نمونه‌های عملی و واقعی از رفتار و کردار پیامبر(ص)با دیگران را مشاهده کنید.
1- دیدار و عیادت پیامبر(ص)از دوستان خدیجه کبری و احترام نهادن به آنها بخاطر بدست آوردن دل خدیجه.
2- مسابقه دوومیدانی آن حضرت با عائشه که به درخواست عائشه صورت گرفت.
3- لباس خود را به عنوان کفن صدقه دادن به سرکرده‌ی منافقان به خاطر خشنودی پسر صحابی‌اش عبدالله.
4- سه روز متوالی و پشت سرهم را در مکان معینی منتظر طلبکار و صاحب قرض خود می‌ماندند.
5- وفاداری ایشان به معاهدات و محتوای صلح حدیبیه که نمونه بارزی است از شمه‌ی سیاسی و نظامی ایشان.
6- شیوه و برخورد حکیمانه آن حضرت با اعرابی بادیه‌نشین که در مسجد ادرار کرده بود تا دل او را به دست آورده و اطمینان قلبی او را نسبت به دین مبین اسلام قویتر نماید.
7- پیامبر به‌خاطر حفظ موقعیت اجتماعی ابوسفیان، در فتح مکه اعضای خانواده و افرادی را که به خانه او پناه می‌برند در امان می‌داند.
8- نحوه برخورد آن حضرت با وحشی قاتل حضرت حمزه و انتظار مردم برای اینکه ببینند که پیامبر چه مجازاتی را برای او در نظر گرفته است. اما پیامبر در نهایت صبر و متانت و برخلاف انتظار عموم مردم به قاتل عموی خود فقط این را می‌گوید: از جلوی چشم من دور شو. پس جای هیچگونه تردیدی نیست که این نوع ارتباط و تعامل با دیگران در میادین و مناسبتهای مختلف دارای آثار ارزشمند و نیکوئی خواهد بود که واقع حیات آن را به اثبات رسانده است، لذا می‌بینیم کسانی را که در این راه از پیامبر پیروی کرده‌اند دارای موقعیت اجتماعی ویژه و کاملاٌ متفاوت با دیگران هستند و جامعه آنها را بعنوان آموزگار و معلم روزگار معرفی می‌کند.
نظرات